Jump to content

Tsídii tsídígíí

"Wikiibíídiiya" bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ

Tsídii tsídígíí
Dahináanii Naaldeehii Bidoh Dahólónígíí Bikʼiiz Naakiígíí Bííghą́ą́stsʼǫǫd Dahólónígíí Bitsiitsʼiin Dahólónígíí Bíígháán Dahólónígíí Biyaatsʼiin Dahólónígíí Tsídii Tsídii ndaatʼáʼii Yótʼáahdi tsídii
Tsídii tsídígíí


( Chʼiyíítʼogii dóó bikʼéí)






Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ atʼaʼ yiltseeʼí nizhónígíí



Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ atʼaʼ yiltseeʼí diłhiłígíí







( Tsídii dahałbįʼí dóó Mósíʼiinééʼí)



( Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tsineeshbízhii)






( Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ ayáásh)




Tsídiidaaʼilí dibéłchíʼígíí




Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tsídii daachʼį́dí łikizhígíí



Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tsídii daachʼį́dí yistłʼinígíí



Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tsídii daachʼį́dí binátsʼiin halchíʼígíí



Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tsídii daachʼį́dí bitsiitʼáád halzhinígíí




( Tsídii dadinoodí dóó bikʼéí)



( Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ yádadíłtihii)








Nástą́ą́kááʼ naagháhii bitsiiʼ łibáhígíí



Nástą́ą́kááʼ naagháhii bitsiiʼ łizhinígíí





Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ chʼizhaazhii bitsiitʼáád halbáhígíí



Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ chʼizhaazhii yishtłizhígíí



Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ chʼizhaazhii dibéłchíʼígíí



Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ chʼizhaazhii bitsiitʼáád dibéłchíʼígíí








( Chʼosh ditłʼooí deildeełí dóó bikʼéí)





Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tsin yąąh dzootʼihí naashchʼąąʼígíí



( Łeesdísí Bikéyahdę́ę́ʼ biibiiʼii)





( Tó wónaanídę́ę́ʼ choozhghalii dóó bikʼéí)



Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tsídii daantélí bitéél łitsooígíí



( Daakʼíjíjinii dóó Tsinyiʼ táshchozhii)



( Nátsʼiingoʼí dóó Nákʼeehiłii)



( Magí Bitseeʼ Noodǫ́zí Bikéyahdę́ę́ʼ tsintaalzhahii dóó bikʼéí)



( Atʼąątah tsídii bitʼaʼ łizhin dóó łigaaígíí)



( Naakaii Łizhiní Bikéyahdę́ę́ʼ chʼiltaalzhahii)



( Gáagii dóó Tsídii bitʼatah hózhóón dóó bikʼéí)








Tsídiilzhólí łichííʼ dóó łizhinígíí




( Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ téél halchíʼí dóó bikʼéí)




Tsʼitsʼiʼii



Ghą́ą́halchíiʼii



Nátsįʼgoʼ dootłʼizhí







Dziłtátʼah tsídii bitsiiyah łigaaígíí




Tsétah tsídii nahatʼeʼí bitéél halchíʼígíí



Tsétah tsídii nahatʼeʼí bitéél yishtłizhígíí



Náátsʼózídę́ę́ʼ noołnahii binátsʼiin łigaaígíí







( Táshchozhii dóó Dijádídlǫ́ʼí dóó bikʼéí)



( Chʼíshiibeezhii dóó bikʼéí)






2↓














( Łeesdísí Bikéyahdę́ę́ʼ ayáásh)



2


( Tsiitʼáád łitsoii yázhí)




Tsídiisháshii

Binááʼádaałtsʼózí Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ tsídiisháshii



Tó wónaanídę́ę́ʼ tsídiisháshii



Tsídiisháshii łitsooígíí






Atʼaʼ yiltʼąąʼítah tsídiiłkizhii



Tsídiisháshiiłbáhí







Tséneeshbízhii



( Tsin yąąh dzootʼihí)





( Tsineeshbízhii)




( Jádídlǫ́ʼii dóó Tsé noolchʼóshii dóó bikʼéí)



( Tsʼíʼiiyiyiitsahí)










Tábąąh ayááshiłzhiin bizééʼ łigaaígíí



Tábąąh ayááshiłzhiin dinilzhinígíí





Tábąąh ayááshiłzhiin łibáhígíí




Tábąąh ayááshiłzhiin bitsiitʼáád łigaaígíí



Tábąąh ayááshiłzhiin bizééʼ halchíʼígíí







( Dólii dóó Bisii dóó bikʼéí)



( Tó wónaanídę́ę́ʼ dǫ́ʼiiyiyiitsahí)







Tééh łį́į́kááʼ dah sidáhí bidaaʼ łitsooígíí



Tééh łį́į́kááʼ dah sidáhí bidaaʼ łichíʼígíí





( Zahalánii)



( Tó wónaanídę́ę́ʼ chʼagiiłkizhí dóó bikʼéí)









Chʼilátah hózhóón bijeeh yidlánítsoh bitseeʼ nineezígíí



Tsintah chʼil bijeeh yidlánítsoh bitseeʼ nineezígíí





Zééyistłʼinii





( Dahtsʼaaʼ deiłchozhii)



( Chʼil bijeeh deidlání dóó Naʼashjéʼii hadaalzheehii)






Ghą́ą́dootłʼizhii



( Atʼąątah tsídii)






Ayááshiłtsxoii



( Tó wónaanídę́ę́ʼ tsídiishtłizhí)






( Tsídii ndaʼatłʼoʼí)




( Tsídiiłhiłii)



( Tó wónaanídę́ę́ʼ dilchʼóshii ndaashchʼąąʼígíí)






( Tó wónaanídę́ę́ʼ tsídiiłbáhí)




( Tseedeidiłtazii dóó Biibii)



3↓











3

( Tó wónaanídę́ę́ʼ tsídiiłtsooí dóó Jiinííhí dóó bikʼéí)




( Tsídiiłbáhí késhgaaní dóó Hakʼaz tsídiiłbáhí)




Shádiʼááhdę́ę́ʼ nátsʼįįłchíiʼii





( Tó wónaanídę́ę́ʼ tsídiiłbáhí ndaashchʼąąʼígíí)



( Tsídiiłbáhí dóó Dilchʼóshii)




?Tsiitʼáád halchíiʼii




Atʼaʼ yiltʼąąʼítah tsídii bitsiitʼáád halzhinígíí



Tsinyiʼ tsídii yádíłtiihí bitsiiʼ łibáhígíí



Hodíłchʼiltah tsídii yádíłtiihí binááʼ łichíʼígíí





Tsídii yádíłtiihí bitsiiʼ łitsooígíí



Tsídii yádíłtiihí łibá dóó łitsooígíí





( Chʼagii dóó bikʼéí)



( Tsinlátah yádadíłtihii)








Shádiʼááhdę́ę́ʼ nákʼeeshzhiin



Shádiʼááhdę́ę́ʼ zééhaltsoii



Daałchíiʼii łizhin dóó łigaaígíí




( Tááʼyaʼniiltʼóshii dóó bikʼéí)




( Shádiʼááhdę́ę́ʼ tsídii ndaashchʼąąʼígíí dóó bikʼéí)



Tsiinoodǫ́ǫzii

Tsiinoodǫ́ǫzii bitéél łitsxooígíí



Tsiinoodǫ́ǫzii bitʼaʼ diłhiłígíí



Tsiinoodǫ́ǫzii bitʼaʼ noodǫ́zígíí










Tsídii tsídígíí éí Bíígháán Dahólónígíí dah yikahjí atah daasdzoh, áádóó éí nahasdzáán bikáaʼgi 6,600 (tsídii ałnííʼ biláahgo) ánéelą́ą́ʼ ałʼąą ádaatʼé. Ndaʼałkaahí dóó ééʼdeetįįhii éí "Passeriformes" deiłníigo deiyózhí. Tsídii tsídígíí éí nahasdzáán tʼáá siʼą́ą́ ńtʼę́ę́ʼ bikááʼgóó dahólǫ́.

Tsídii tsídígíí éí daʼałchozh dóó wóʼałtaasʼéí daʼaldeełgo ndaatʼá, tʼáá hazhóʼó zahalániitsoh, díí éí tʼóó daʼalgałgo naakai.


Zhį́ʼii
Chʼiyíítʼogii
Yaayááhalzhiin


Diltʼóshii
Dólii
Téél halchíʼí