Chʼosh doo yitʼínii
Chʼosh doo yitʼínii éí Bilagáana bizaadjí "microorganism" wolyé (Gwíík bizaadjí bitsʼąąʼdę́ę́: μικρός, mikrós, "small" dóó ὀργανισμός, organismós, "organism"; éí doodaiiʼ éí, díí atʼéegoʼ bikʼéʼashchʼį́į́ʼ łééh "micro organism éí doodaiiʼ éí micro-organism").
Díí chʼosh doo yiitʼínii éí chʼosh doo yitʼíinii bee nílʼíní (biiʼadées tʼį́į́ʼ) tʼáá éí tʼéiyá beeʼyiitʼį́ʼ áádóó tʼáá éí tʼéiyá bee naalkááʼ (Tʼáá anáá éí doo bee yiitʼiʼdaʼ). Chʼosh doo yiitʼínii naalkááígíí éí "microbiology" wolyé. 1675 yihah yę́ędą́ą́ʼ éí Anton Van Leeuwenhoek wolyéego áłtsé yéédiniitʼą́ʼ áádóó áłtsé yiʼyiiłtsą́ʼ.
Díí chʼosh doo yiitʼínii éí ákwii shį́į́h ałʼą́ą́ʼ átʼé, díí atʼéígoʼ ałtsá dásdzoh:
| Chʼosh doo yiitʼínii | bacteria |
| Chʼosh doo yiitʼínii dláádí | fungi |
| Chʼosh doo yiitʼínii archaea | |
| Chʼosh doo yiitʼínii protists | |
| Chʼosh doo yiitʼínii tátłʼid | microscopic chʼil |
| Chʼosh doo yiitʼínii tó biyiʼdi hólónígíí | plankton, planarian, dóó amoeba |
| Chʼosh doo yiitʼínii | virus (Akóndiʼ łánidaʼaałkááʼiʼ adáʼníígoʼ éí díí tʼáá sáádiʼ yiisdzoh) |
Asdąąʼ tʼáá ałtsóʼ chʼosh doo yiitʼínii unicellular daʼniilį́ʼ (single-cell), akóndiʼ łaʼ chʼosh doo yiitʼínii éí multicellular daʼniilį́ʼ. Díí chʼosh doo yiitʼínii éí tʼaa ałtsʼóʼgiʼ naʼhaasdząąn bikáaʼgi hólǫ́: tó biyiidi, łézh, łééʼyiʼdę́ę́ tó seidwóh hadazlį́į́hgo, tó nitéél bitłʼahdi, niłchʼiʼ biyiidi, áádóó tsé biyiidiʼ. Díí chʼosh doo yiitʼínii éí adooleʼéʼ daʼnééʼhígíí ashtʼéʼ yííłį́ʼgo átʼé (decomposer). Naaná chʼosh doo yiitʼínii éí niłʼchʼiʼ biʼyiidi nitrogen hólǫ́ ígíí ałdóʼ ashtʼéí yósin (nitrogen cycle).
-
Chʼosh doo yitʼínii, "Virus" wolyéhígíí. 1918 influenza virus éélkid. -
Chʼosh doo yitʼínii, Marburg virus wolyéhígíí
Chʼosh doo yiitʼínii naalkáájiʼ dóó biłnaʼanishjiʼ éí "biotechnology" wolyé, díí éí chʼiyąąn alʼį́į́hjiʼ áádóó bizhééʼ hólóní alį́į́hjiʼ, áádóó dishjį́ʼdi éí genetic engineering wolyéego yiiłnidaalnish. Áádóó łaʼ chʼosh doo yiitʼínii éí baʼatʼéʼ adein, áádóó łaʼ éí baʼatʼéʼdaʼ hólǫ́. Baʼatʼéʼdaʼ hólǫ́ ígíí éí naałniih bitsʼąąʼdę́ę́ hólǫ́, díí éí bílaʼashdlaʼí bitsʼiis bitáájiʼ iiʼnótʼį́į́ʼ yiilééh, áádóó naaldloshiʼ bitsʼiis bitáájiʼ ałdoʼ iiʼnótʼį́į́ yiilééh, áádóó chʼil dóó nanséʼ ałdóʼ bitsiin bitáájiʼ iiʼnótʼį́į́ʼ yiilééh.