Naatʼáanii Moctezuma II
Naatʼáanii Moctezuma II, éí doodaiiʼ éí, Hastiin Montecuhzoma Xocoyotzin wolyéígíí.
Naatʼaanii Moctezuma II (c. 1466 – Yaʼiishjáásh chili 1520), éí akwii shį́į́h ałʼááh átʼéego bizhíʼ bikʼéʼashchʼíʼ; Montezuma, Monteuczoma, Montecehzoma, áádóó Montecuhzoma Xocoyotzin (Nahuatljí akwii tʼéigo daʼyóózhí). Áádóó naʼhastʼéé góneʼ "tlatoani" (naatʼaanii daʼsidah neezdahígíí) éí doodaiiʼ éí, naʼhastʼéé góneʼ Tenochtitlan binaatʼaanii ałdóʼ beeʼwoojí nitʼę́ę́h. Naatʼaanii Moctezuma II, naatʼaanii nilį́į́h yę́ędą́ą́ʼ Naakáí líbáʼiʼ (Naakáí Łibáʼiʼ bikéyah / Dibé Diníí Bikéyahdę́ę́ʼ naʼgháágo) Naakáí yiitá yiná, áádóó bílaʼashdlaʼí deisná.
Naakáí libáʼiʼ naaltsoos bikáaʼgi Naatʼaanii Moctezuma II yaʼdahalnéʼgo éí dooʼnaatʼaanii haʼzhóʼóʼ naʼhaʼááhgo biniiná bikéʼadeisdlį́į́h. Áádóó naatʼaanii bikʼéʼ hodéísdlį́į́hígíí biniiná Naakáí biEmpire niʼadzá (adein).
Akóndiʼ Moctezuma II Naatʼaanii nilį́į́h yę́ędą́ą́ʼ Naakáí biEmpire nitsá silį́į́h. Kéyah shádiʼaahjigo: Xoconosco wolyédi yéíbódaʼ holį́į́h nitʼę́ę́h (Dííshjį́diʼ éí Chiapas dóó Kéyah Isthmus of Tehuantepec wolyé). Naaná bitsį́ʼ yishtłizhii Zapotec dóó Yopi Dinéʼiʼ ałdóʼ Naakáí biEmpire yiʼyíídiʼ kééhdaʼ tʼį́ʼ, daʼbidisnááhgo.[1]
Naaná Moctezuma II naatʼaanii nilį́į́hgo éí naatʼaanii daʼniilį́į́hígíí dóó daʼbikʼéʼ, "nobles" daʼnilį́į́hígíí (pipiltin) áádóó bílaʼashdlaʼí nidaalnishígíí (hóyááʼaʼgo baʼnitsá hákéésígíí), "commoners" daʼnilį́į́hígíí (mācēhualtin) dooʼałyiiłnaaldééhgo ayiilá.
Moctezuma II éí tsébii baʼałchíní hólǫ́ nitʼę́ę́h; atʼééd éí ʼaałaʼiʼ nitʼę́ę́h. Éí "Tecuichpo" wolyé nitʼę́ę́h, áádóó Doña Isabel Moctezuma ałdóʼ wolyé nitʼę́ę́h. Áádóó ashiiké éí tsostʼid nitʼę́ę́h.
bitsʼą́ą́dóó ééhózinii- ^ Hassig, Ross. Aztec warfare: imperial expansion and political control. University of Oklahoma Press. Norman:1988. 231 ISBN 0-8061-2121-1